โภชนบำบัดในผู้ป่วยโรคมะเร็ง

   ภาวะทุพโภชนาการในผู้ป่วยโรคมะเร็งส่งผลเสียอย่างไร

                ผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคมะเร็งมักพบว่ามีภาวะทุพโภชนาการร่วมด้วยร้อยละ20-70 โดยเฉพาะในมะเร็งทางเดินอาหาร มะเร็งบริเวณศีรษะและลำคอ
มะเร็งตับ และ มะเร็งปอด จากข้อมูลทางสถิติพบว่ามีผู้ป่วยเพียงร้อยละ 30-60 เท่านั้นที่ได้รับการดูแลด้านโภชนบำบัด

      ภาวะทุพโภชนาการส่งผลเสียหลายประการต่อผู้ป่วยโรคมะเร็ง ซึ่งสามารถสรุปได้ดังตารางที่  1

         การวินิจฉัยภาวะทุพโภชนาการในผู้ป่วยโรคมะเร็งสามารถใช้ลักษณะทางคลินิกได้ดังนี้
ผู้ป่วยมะเร็งที่มีน้ำหนักตัวลดอย่างน้อยร้อยละ 5 หรือ ผู้ป่วยมะเร็งที่มีน้ำหนักตัวลดอย่างน้อยร้อยละ 2 ร่วมกับมีค่าดัชนีมวลกาย (BMI) น้อยกว่า 20 กก./ตร.ม. หรือ        ผู้ป่วยมะเร็งที่มีน้ำหนักตัวลดอย่างน้อยร้อยละ 2 ร่วมกับมีมวลกล้ามเนื้อน้อย  ผู้ป่วยกลุ่มนี้ควรได้รับการประเมินภาวะทางโภชนาการเพื่อให้โภชนบำบัดอย่างเหมาะสมต่อไป^1,2

การให้โภชนบำบัดในผู้ป่วยโรคมะเร็ง

       วัตถุประสงค์หลักของการให้โภชนบำบัดคือ รักษาน้ำหนักและมวลกล้ามเนื้อของผู้ป่วย เพื่อลดความเสี่ยงต่อการหยุดหรือเลื่อนการรักษา รวมถึงรักษาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยด้วย ผู้ป่วยโรคมะเร็งควรได้รับพลังงานจากอาหารอย่างน้อย30 กิโลแคลลอรี่ ต่อน้ำหนักตัวเป็นกิโลกรัม ต่อวัน และปริมาณโปรตีนอย่างน้อย 1-1.2 กรัม
ต่อน้ำหนักตัวเป็นกิโลกรัม ต่อวัน เช่น ผู้ป่วยหนัก 40 กก. ควรได้รับพลังงานจากอาหารอย่างน้อย 1200 กิโลแคลลอรี่ และปริมาณโปรตีนอย่างน้อย 40-48 กรัมต่อวัน โดยพลังงานสามารถปรับเพิ่มได้เพื่อให้น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น และปริมาณโปรตีนสามารถเพิ่มได้ถึง 2 กรัมต่อน้ำหนักตัวเป็นกิโลกรัมต่อวัน  ตามความเหมาะสม               
        ผลจากเซลล์มะเร็งมักทำให้ผู้ป่วยประสบปัญหาเบื่ออาหารและอิ่มเร็ว ส่งผลให้ผู้ป่วยได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ โดยทั่วไปจะแนะนำให้รับประทานอาหารทีละน้อยๆและเพิ่มจำนวนมื้อให้มากขึ้น (เช่น 6-8 มื้อต่อวัน) หรือให้รับประทานทุกๆ 1-2 ชม. โดยไม่ขึ้นกับความหิว ให้เลือกอาหารที่มีพลังงานและโปรตีนสูง รวมถึงเลือกดื่มเครื่องดื่มที่มีพลังงาน ผู้ป่วยบางรายอาจประสบปัญหาในการเลือกรับประทานอาหาร หรือการต้องรับประทานอาหารบ่อยๆ การใช้อาหารทางการแพทย์ที่มีความเข้มข้นของพลังงานและโปรตีนสูง² จึงเป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่ช่วยให้ผู้ป่วยได้รับสารอาหารเพียงพอได้ อาหารทางการแพทย์ที่มีข้อมูลจากการศึกษาวิจัยว่ามีประโยชน์ในผู้ป่วยโรคมะเร็งนั้น ส่วนมากคืออาหารทางการแพทย์สูตรเสริมภูมิคุ้มกัน โดยอาหารทางการแพทย์สูตรดังกล่าวจะมีปริมาณโปรตีนสูง และมีการเติมสารอาหารที่มีส่วนช่วยในการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันเช่น อาร์จินีน กลูตามีน  กรดไขมันโอเมก้า 3 หรือ นิวคลีโอไทด์⁴ 

         สมาคมโภชนาการคลินิกและเมตาบอลิสมแห่งสหภาพยุโรป^1,2 ให้คำแนะนำว่า สามารถพิจารณาให้อาหารทางกาแพทย์สูตรเสริมภูมิคุ้มกันควบคู่กันไปได้กับ      การรักษาหลัก เพราะข้อมูลจากการทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบพบว่า การเสริมโภชนาการด้วยอาหารทางการแพทย์สูตรเสริมภูมิคุ้มกันในผู้ป่วยโรคมะเร็งทางเดินอาหารส่วนต้นก่อนผ่าตัด อย่างน้อย 5-7 วัน และอาจสามารถให้ต่อหลังการผ่าตัดได้อีก 5 วันสามารถลดภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดได้ถึงร้อยละ 36 ลดการเกิดภาวะลำไส้รั่วจากการตัดต่อลำไส้ได้ร้อยละ 30 และลดระยะเวลาการนอนโรงพยาบาลได้ 2 วันโดยประมาณ ส่วนในกรณีที่ได้รับการรักษาด้วยเคมีบำบัดหรือฉายแสงนั้น อาหารทางการแพทย์สูตรเสริมภูมิคุ้มกันสามารถเพิ่มน้ำหนักตัว ลดภาวะแทรกซ้อนจากการรักษาโดยเฉพาะการติดเชื้อได้ถึงร้อยละ 30 และรวมถึงลดระยะเวลานอนโรงพยาบาลได้อีกด้วย^5–7 ตัวอย่างอาหารทางการแพทย์ที่ใช้ในการศึกษา เช่น อาหารทางการแพทย์ที่มีส่วนประกอบของทั้ง อาร์จินีน กลูตามีน และ กรดไขมันโอเมก้า 3

                จากประโยชน์ดังกล่าว อาหารทางการแพทย์สูตรเสริมภูมิคุ้มกันจึงเป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการช่วยรักษาภาวะทุพโภชนาการในผู้ป่วยโรคมะเร็ง ส่งเสริมให้ผู้ป่วยมีความพร้อมในการเข้ารับการรักษาต่อไป