ล้างไต กินได้ชีวิตดี โภชนบำบัดในผู้ป่วยล้างไต

ไขมัน

   ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังที่เข้ารับการฟอกเลือด มักประสบปัญหาไขมันผิดปกติ โดยเฉพาะการเกิดภาวะไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง และการขาดกรดไขมันที่จำเป็นต่อร่างกาย ดังนั้นจึงแนะนำให้เลือกรับประทาน ไขมันกลุ่มโอเมก้า 3, 6 และ 9 ซึ่งส่งผลดีต่อสุขภาพของผู้ป่วยโรคไต เช่น น้ำมันรำข้าว น้ำมันมะกอก อะโวคาโด ถั่วเปลือกแข็ง ปลาทะเล โดยในการปรุงอาหารควรเลือกวิธีการปรุงเป็นนึ่ง ต้ม ตุ๋น ย่าง ผัดด้วยน้ำ  หากใช้น้ำมันปรุงอาหารและควรใช้ปริมาณน้อยและเลือกชนิดน้ำมันที่ดีต่อสุขภาพ เช่น เช่น น้ำมันรำข้าว น้ำมันคาโนล่า และจำกัดการบริโภคน้ำมันไม่เกิน 6 ช้อนชาต่อวันอีกทั้งควรจำกัดการบริโภคไขมันอิ่มตัว เช่น เนื้อแดง เนื้อสัตว์ติดมัน ผลิตภัณฑ์จากนมที่มีไขมันเต็ม (whole milk) ไขมันสัตว์ น้ำมันหมู น้ำมันมะพร้าว และเลี่ยงไขมันทรานส์ที่พบในอาหารทอดความร้อนสูง อาหารแปรรูป เบเกอรี่

แร่ธาตุ

   เนื่องจากไตสูญเสียการทำงานไปอย่างมากจนไม่สามารถขับเกลือแร่หรือแร่ธาตุส่วนเกินออกจากเลือดได้ ผู้ป่วยฟอกเลือดจึงควรระมัดระวังอย่างมากในการรักษาระดับแร่ธาตุสำคัญเหล่านี้ ได้แก่

   โซเดียม หากได้รับโซเดียมสูงเกินไปอาจทำให้เกิดความดันโลหิตสูง บวมน้ำ ภาวะน้ำเกิน จึงควรจำกัดการบริโภคโซเดียมไม่เกินวันละ 2,000 มิลลิกรัม หรือคิดเป็นเกลือแกง 1 ช้อนชา หรือน้ำปลาประมาณ 3- 4 ช้อนชา โดยหลีกเหลี่ยงอาหารที่มีเกลือและมีรสเค็ม เช่น เนื้อสัตว์แปรรูป อาหารกระป๋อง และขนมขบเคี้ยว ลดการปรุงอาหารด้วยเกลือน้ำปลา แนะนำให้ใช้รสเปรี้ยวจากมะนาว มะเขือเทศ หรือสมุนไพรต่างๆ เช่น กะเพรา โหระพา พริกไทย ตะไคร้ เพื่อชูรสของอาหารแทน ระมัดระวังในการรับประทานน้ำจิ้ม เครื่องปรุง หรือซดน้ำซุป แกงจืด น้ำก๋วยเตี๋ยว

   โพแทสเซียม หากระดับโพแทสเซียมในเลือดสูงเกินปกติ อาจทำให้เกิดปัญหาเกี่ยวกับหัวใจได้ จึงควรจำกัดอาหารที่มีโพแทสเซียมสูง ได้แก่ ผักผลไม้ที่มีสีส้ม หรือเหลืองเข้ม เช่น กล้วย ส้ม มะม่วง มันฝรั่ง และควรระวังเครื่องปรุงโซเดียมต่ำบางประเภทที่อาจใช้เกลือโพแทสเซียมทดแทน

    ฟอสฟอรัส เนื่องจากฟอสฟอรัสส่วนเกินอาจส่งผลต่อกระดูกและหลอดเลือด จึงควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีฟอสฟอรัสสูง ได้แก่ ผลิตภัณฑ์จากนม เบเกอรี่ ชีส อาหารสำเร็จรูป อาหารแช่แข็งที่มีสารปรุงแต่งหรือสารกันบูด เนื้อสัตว์แปรรูป เช่น ไส้กรอก แฮม และน้ำอัดลม

    แคลเซียม เพื่อรักษาสุขภาพกระดูกและฟันที่ดี จึงต้องรักษาระดับแคลเซียมให้สมดุลกับฟอสฟอรัส  ผู้ป่วยจึงควรได้รับแคลเซียมอย่างพอเหมาะจากอาหารที่รับประทาน  หรือจากแคลเซียมเสริมที่แพทย์สั่งจ่าย

วิตามิน

   ผู้ป่วยที่รับการฟอกเลือดอาจมีการสูญเสียวิตามินไปในระหว่างกระบวนการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมหรือล้างไตทางช่องท้อง โดยเฉพาะวิตามินละลายในน้ำ เช่น วิตามินบี วิตามินซี จึงแนะนำให้ผู้ป่วยที่ได้รับการฟอกเลือดได้รับวิตามินอย่างพอเพียงจากอาหารในปริมาณเทียบเท่ากับปริมาณสารอาหารอ้างอิงที่ควรได้รับประจำวันสำหรับคนไทย (Thai RDI) ยกเว้นบางภาวะที่สงสัยว่าอาจมีการขาดวิตามินหรือแร่ธาตุ แพทย์อาจมีสั่งตรวจหรือสั่งจ่ายวิตามินและแร่ธาตุเพิ่มเติมเป็นกรณีไป

 ควรระมัดระวังอย่างยิ่งในการซื้อวิตามินรับประทานเองโดยเฉพาะวิตามินละลายในไขมัน ได้แก่ วิตามินเอ วิตามินอี และวิตามินเค ส่วนวิตามินดีนั้น มีผลต่อกระดูกและสุขภาพด้านอื่นๆของร่างกาย ซึ่งแพทย์อาจมีการสั่งเจาะตรวจและจ่ายวิตามินดีแบบรับประทานให้ในขนาดที่เหมาะสมอยู่แล้ว

ใยอาหาร

   ผู้ป่วยที่ได้รับการบำบัดทดแทนไตทั้งแบบฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม หรือฟอกเลือดทางช่องท้องควรได้รับใยอาหาร เท่ากับความต้องการของคนปรกติ คือ  25 ถึง 30 กรัม/วัน  เพื่อสร้างสมดุลให้ระบบขับถ่าย โดยเฉพาะไฟเบอร์กลุ่มที่ละลายในน้ำ (soluble fiber)  เช่น ธัญพืช ถั่ว ลูกเดือย ข้าวโอ๊ต แอปเปิ้ล ซึ่งช่วยให้อิ่มนาน อยู่ท้อง ช่วยควบคุมระดับน้ำตาล และ รักษาระดับอินซูลินในร่างกาย ซึ่งปลอดภัยต่อผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีโรคไตร่วมด้วย

ปริมาณน้ำต่อวัน

    การได้รับปริมาณของเหลวจากการดื่มน้ำหรือน้ำในอาหารมากจนเกินไปอาจทำให้เกิดบวมน้ำและเกิดภาวะน้ำเกินได้ สำหรับผู้ป่วยที่รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมแนะนำจำกัดปริมาณของเหลวให้อยู่ที่ประมาณ ไม่เกิน 500 – 800 มิลลิลิตรต่อวัน โดยพิจารณาร่วมกับปริมาณปัสสาวะที่เหลืออยู่ น้ำหนักตัวของผู้ป่วย และภาวะสุขภาพขณะนั้น เช่น การเสียเหงื่อจากอากาศที่ร้อนหรือออกกำลังกาย ภาวะท้องเสียถ่ายเหลว สำหรับผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง ควรควบคุมปริมาณน้ำที่บริโภคประมาณ 30 ถึง 35 มล./กก.น้ำหนักอุดมคติ/วัน โดยคำนึงถึงปริมาณปัสสาวะที่ยังเหลืออยู่ ปริมาณน้ำที่ดึงออกจากการล้างไตทางช่องท้อง และการบวมน้ำของผู้ป่วยร่วมด้วย