เบาหวานเป็นโรคไม่ติดต่อเรื้อรังที่รักษาไม่หายแต่จัดการได้ หากคุณเป็นเบาหวานและสามารถควบคุมน้ำตาลในเลือดได้ดีและคุมได้ตลอด คุณก็สามารถอยู่กับเบาหวานอย่างมีสุขภาพดีได้ แต่เมื่อใดก็ตามที่คุณคุมน้ำตาลในเลือดได้ไม่ดีพอ เบาหวานก็จะนำพรรคพวกเพื่อนสนิทของมันมาอยู่กับคุณด้วย ซึ่งพรรคพวกที่ว่านี้ก็คือภาวะแทรกซ้อนจากเบาหวานนั่นเอง
ภาวะแทรกซ้อนเรื้อรังของเบาหวาน
- ภาวะแทรกซ้อนของหลอดเลือดขนาดเล็ก :
– จอประสาทตาเสื่อมจากเบาหวาน (Retinopathy) หรืออาจเรียกว่าเบาหวานขึ้นตา: องค์การอนามัยโลกประเมินว่า เบาหวานขึ้นตาเป็นสาเหตุของตาบอด 5% ของคนตาบอดทั่วโลก
– โรคไตจากเบาหวาน (Nephropathy) หรืออาจเรียกว่าเบาหวานลงไต: ประมาณครึ่งหนึ่งของผู้ป่วยเบาหวานมี โปรตีนอัลบูมินรั่วออกมาในปัสสาวะเล็กน้อย ณ จุดใดจุดหนึ่ง แต่เมื่อมีโปรตีนรั่วออกมามากโรคไตระยะสุดท้ายจะเกิดขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
– ปลายประสาทเสื่อมจากเบาหวาน (Neuropathy): ปลายประสาทเสื่อมก่อให้เกิดแผลที่เท้าและการถูกตัดขา การหย่อนสมรรถภาพทางเพศเกิดขึ้นได้มากถึง 50% ในผู้ชายที่มีอายุมากกว่า 50 ปี แต่เกิดเพียง 15-20% เท่านั้นในผู้ชายที่ไม่เป็นเบาหวาน
- ภาวะแทรกซ้อนของหลอดเลือดขนาดใหญ่ :
– โรคหลอดเลือดหัวใจ (Coronary heart disease) : การศึกษาหลายชิ้นแสดงให้เห็นว่า ผู้ป่วยเบาหวานเสี่ยงต่อการเกิดกล้ามเนื้อหัวใจตายพอๆกับคนที่มีภาวะกล้ามเนื้อหัวใจตายอยู่แล้วแต่ไม่ได้เป็นเบาหวาน สมาคมโรคเบาหวานแห่งสหรัฐอเมริกาและสมาคมโรคหัวใจแห่งอเมริกาจึงจัดให้โรคเบาหวานมีความเสี่ยงสูงเทียบเท่าผู้ที่เป็นโรคหลอดเลือดหัวใจมากกว่าการที่จะบอกว่าเบาหวานเป็นแค่ปัจจัยเสี่ยงตัวหนึ่งของการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ หากพิจารณาผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 พบว่า ผู้หญิงอาจมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจสูงกว่าผู้ชาย
– โรคหลอดเลือดสมอง (Cerebrovascular disease): ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 มีความเสี่ยงสูงอย่างมากต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมองหรือ Stroke ซึ่งสูงถึง 150-400% และพบว่าผู้ป่วยเบาหวานมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมองและการกลับมาเป็นซ้ำ รวมถึงการเสียชีวิตจากโรคหลอดเลือดสมองเพิ่มขึ้น
– โรคเส้นเลือดแดงส่วนปลายอุดตัน (Peripheral arterial disease): มีการสำรวจเชิงระบาดวิทยาขนาดใหญ่จำนวนมากแสดงให้เห็นว่าผู้ป่วยเบาหวานมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเส้นเลือดแดงส่วนปลายอุดตันเพิ่มขึ้น 2-4 เท่า โรคเส้นเลือดแดงส่วนปลายอุดตันสัมพันธ์กับการเพิ่มความเสี่ยงต่อการถูกตัดขาและนำไปสู่ความเสี่ยงต่อการเกิดกล้ามเนื้อหัวใจตาย โรคหลอดเลือดสมอง และการเสียชีวิตที่เพิ่มขึ้นได้
ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อน
ปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับโรคของหลอดเลือดขนาดเล็กมากที่สุดคือ ระยะเวลาที่เป็นเบาหวาน การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดและความดันโลหิตสูง สำหรับโรคของหลอดเลือดขนาดใหญ่นั้นคือ การสูบบุหรี่ ความดันสูง ไขมันสูง และการมีโปรตีนอัลบูมินรั่วออกมาในปัสสาวะ เหล่านี้เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญที่สุด ดังนั้น คุณควรคุมน้ำตาลในเลือดให้ดีจากการคุมอาหารหรือใช้อาหารทางการแพทย์ สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน นอกจากนี้ การจัดการกับปัจจัยเสี่ยงต่างๆก็จะช่วยลดภาวะแทรกซ้อนหรือชะลอภาวะดังกล่าวไม่ให้ดำเนินไปอย่างรวดเร็ว
คุมคาร์โบไฮเดรต ลดภาวะแทรกซ้อนได้
คาร์โบไฮเดรตมีผลกระทบโดยตรงต่อระดับน้ำตาลในเลือดหลังอาหารในผู้ป่วยเบาหวาน จากหลักฐานงานวิจัยชี้ให้เห็นว่าทั้งชนิดและปริมาณของคาร์โบไฮเดรตในอาหารมีผลต่อระดับน้ำตาลในเลือดและพบว่าการบริโภคใยอาหารมีความสัมพันธ์กับการลดอัตราการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุในผู้ป่วยเบาหวานได้
ดังนั้น หากคุณเลือกอาหารทางการแพทย์ สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน คุณควรมั่นใจว่ามีปริมาณคาร์โบไฮเดรตที่เหมาะสมและเป็นชนิดที่มีค่าดัชนีน้ำตาลต่ำก็คือไม่ทำให้น้ำตาลในเลือดขึ้นสูงหลังบริโภค นอกจากนี้อาหารทางการแพทย์ สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน นั้นยังต้องมีใยอาหารละลายน้ำเพื่อช่วยชะลอการดูดซึมน้ำตาลเข้าสู่กระแสเลือดด้วย
ผู้เขียน
นัฏฐิกา สงเอียด
นักกำหนดอาหารวิชาชีพ
แหล่งอ้างอิง :
- Complication of Diabetes Mellitus: Microvascular and Macrovascular Complications. Int J Diabetes. 2022 May 3;3(1):123-128.
- Vascular Complications of Diabetes. Circ Res. 2016.
- Academy of Nutrition and Dietetics Nutrition Practice Guideline for Type 1 and Type 2 Diabetes in Adults: Nutrition Intervention Evidence Reviews and Recommendations. J Acad Nutr Diet. 2017 Oct;117(10):1637-1658.
